Sitemizi Facebook'ta Beğenmek İster misiniz?

23 Nisan 2011 Cumartesi

Ünsüz Benzeşmesi


Dilimizde ünsüzler sert ve yumuşak olmak üzere iki gruba ayrılır.
Sert ünlüler “ç, f, t, h, s, k, p, ş” ünsüzleridir. Bunun dışında kalanlar ise yumuşak ünsüzlerdir.
Bir sözcük sert bir ünsüzle bitiyor ve o sözcüğe ünsüzle başlayan bir ek geliyorsa, ekin başındaki ünsüz sertleşir. Buna ünsüz benzeşmesi denir. Elbette bu benzeşme sert ve yumuşak şekli olan seslerde söz konusudur. Bu özelliği dört seste görüyoruz.

Sert ünsüzler             
==> p, ç, t, k
Yumuşak ünsüzler    
==> b, c, d, g-ğ

Şimdi bu kuralı örneklendirelim:
“Kitap” sözcüğünün sonundaki “p” sesi serttir. Bu sözcüğe biz “-de” hal ekini getirirsek “kitapda” sözü oluşur. Bu durumda ekin başındaki “d” sesi yumuşak olduğundan sözcükte ünsüz benzeşmesine aykırı bir durum görülür. Kurala uyulması için, “d” sesi sertleşmelidir. Bunun serti ise, yukarıda göstermiştik, “t” dir. Dolayısıyla sözcük, “kitapta” olacaktır.

okul-dan ==> okuldan
av-cı
==> avcı
bil-gin
==> bilgin
al-dı
==> aldı

ağaç-dan
==> ağaçtan
ocak-cı
==> ocakçı
seç-gin
==> seçkin
kaç-dı
==> kaçtı

Yukarıdaki sözcüklerde eklerin sözcüğe nasıl uyduğu görülüyor. Birinci gruptaki sözcüklerde ek, yumuşak ünsüzle biten sözcüklere geldiğinde değişmemiş, ancak ikinci gruptaki sert ünsüzlere geldiği zaman sertleşmiştir.

Bu durum sadece çekim eklerinde değil yapım eklerinde de geçerlidir.
Ekler sayılara geldiğinde de aynı durum geçerlidir. Sayının sesleri nasılsa ek de öyle olmalıdır.
11'de
8'den
5'te
3'ten

Özel isimlerde de aynı kural geçerlidir.
Samsun’dan
Emin’de
Sinop’tan
Yunus’ta


Benzer Yazılar



0 yorum:

Yorum Gönder