Yer Kabuğunun Ana Maddesi: Kayaçlar 4.Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Notları

A) Yer kabuğunda neler var? Neler yaşanıyor?

1.      Yer kabuğunun ana maddesi Kayaçlar

·           Yer kabuğunu oluşturan levhalar kırılgan ve hareket halindedir.

·           Bu levhalar birbiriyle çarpışır, ayrılır ve sürekli yer değiştirir.

·           Yer kabuğunu oluşturan, yapısında türlü bileşim ve karışımların bulunduğu taş ve kayalara kayaç denir.

·           Kayaçların parçalanarak küçülmüş haline taş denir.

·           Taşların parçalanmasıyla çakıllar meydana gelir.

·           Çakıllar ise parçalanarak kuma dönüşür.

Yer Kabuğu, Kayaç

Kayaçlar oluşum ve yapısı bakımından üçe ayrılır

a)      Püskürük kayalar (mağmatik)

·           Magmanın yeryüzüne ya da yer kabuğunun çatlaklarına sızması sonucu soğuyarak katılaşmasıyla oluşur.

·           Magmadan gelen lavları, yeryüzüne çıkmadan yer kabuğunun boşluk ve çatlakalrında soğumasıyla granit denen kayaçlar oluşur.

Özellikleri:

·           Püskürük kayaçlar serttir.

·           Genellikle kristalli yapıdadır.

·           Püskürük kayaçlarda fosillere raslanmaz.

b)      Tortul kayaçlar

·           Yeryüzündeki kayaçlar su, rüzgâr gibi dış etkenler nedeni ile sürüklenip parçalanır. Bu parçalar genellikle deniz ve göl diplerinde ya da karalarda çukur yerlerde birikip tortulaşır.

·           Kil taşı, kaya tuzu, alçı taşı, kömür ve petrol tortul kayaçlara örnektir.

Özellikleri:

·           Tortul kayaçlar yumuşaktır.

·           Tabakalar halinde oluşmuştur.

·           Tortul kayaçlarda fosilere rastlanır.

·           Mineral bakımından çok zengindirler.

Not: Geçmişte yaşamış ve tortul kayaçlar içinde korunarak günümüze kadar bozulmadan gelen canlı kalıntı ya da izlere fosil denir.

c)      Başkalaşım kayaçları

·           Püskürük ve tortul kayaçlar basınç ve sıcaklığın etkisiyle değişikliğe uğrayarak başkalaşım kayaçlarını oluşturur.

Örneğin; kalkerin değişmesiyle mermer, kömürün değişmesiyle elmas meydana gelmiştir.

·           Yer kabuğunu oluşturan kayaçların yapısında

Özellikleri:

·           Yapay olarak elde edilemezler

·           Belli bir kimyasal yapıya sahiptirler

·           Civa hariç katı halde bulunurlar.

·           Belli bir sertlikleri vardır.

·           Ekonumik değeri olan ve doğada az olan maddelere maden denir. Altın, elmas gibi…

Benzer Yazılar